اردیبهشت 9, 1404
امروز می‌خوایم بریم سراغ یه حالت خیلی پرکاربرد فعل توی آلمانی که بهتون کمک می‌کنه کارها رو انجام بدید… یا بهتره بگم، به بقیه بگید که انجام بدن یا پیشنهاد انجام کاری رو بدید! 😉 بله، داریم درباره فعل امری (Imperativ) صحبت می‌کنیم.
فعل امری همون شکلی از فعل هست که برای دادن دستور مستقیم، ارائه راهنمایی‌های واضح، دادن پیشنهادات دوستانه، تشویق افراد به انجام کاری، یا حتی هشدارهای جدی استفاده میشه.
فکر کنید می‌خواید به دوستتون بگید: “بیا اینجا!”، یا به چند نفر بگید: “لطفا ساکت باشید!”، یا به معلمتون بگید: “بفرمایید بنشینید.” یا حتی به دوستاتون پیشنهاد بدید: “بریم سینما؟”. همه اینها از فعل امری استفاده می‌کنن!
دونستن شکل‌های مختلف فعل امری خیلی مهمه، چون بهتون اجازه میده توی موقعیت‌های مختلف و با افراد متفاوت (از رسمی تا صمیمی، از مفرد تا جمع)، خواسته‌هاتون رو به شیوه‌ای کوتاه و مؤثر بیان کنید.
توی آلمانی، بسته به اینکه با کی حرف می‌زنید و چه رابطه‌ای باهاش دارید، شکل فعل امری فرق می‌کنه. کلاً ۴ حالت اصلی داریم:
بیایید ببینیم چطور شکل امری هر کدام از اینها را بسازیم:
این رایج‌ترین شکل فعل امریه و قواعدش برای افعال باقاعده و بیشتر افعال بی‌قاعده ساده‌ست:
du شروع کنید و فقط پسوند -st رو از آخرش بردارید!
-e اختیاری هم به آخرش اضافه کنید (مثلاً Sage!). این بیشتر توی نوشتار یا برای ملایم‌تر کردن لحن استفاده میشه، اما در محاوره کمتر رایجه.en- یا n-) به یکی از حروف زیر ختم بشه، معمولاً اضافه کردن -e برای تلفظ راحت‌تر لازمه:
du، واکه e در بن فعل به i یا ie تبدیل میشه، این تغییر واکه در امری du هم میمونه و دیگه -e اختیاری اضافه نمیشه.
du، واکه a در بن فعل به ä تغییر می‌کند، این تغییر واکه در امری du نمی‌آید و واکه اصلی a باقی میمونه.
-eln یا -ern ختم بشه، در امری du معمولاً یه -e اجباری میاد و e قبل از l یا r در -eln/-ern اغلب در زبان گفتاری حذف میشه.
-e اختیاری در اینجا)این ساده‌ترین شکل فعل امریه! فقط کافیه از صرف فعل در زمان حال برای ضمیر ihr استفاده کنید و خود ضمیر ihr رو حذف کنید. همین!
ihr استفاده کنید و ضمیر ihr را حذف کنید.
این شکل برای موقعیت‌های رسمی و مؤدبانه استفاده میشه، چه با یک نفر رسمی صحبت کنید چه با چند نفر. قاعده‌اش اینطوره:
Sie را بعد از فعل بیاورید.
Sie رسمی همیشه با حرف بزرگ شروع می‌شود!)این شکل امری برای وقتیه که می‌خوایم یه پیشنهاد بدیم که خودمون هم جزئی از اون کار هستیم. معادل فارسیش میشه “بیا انجام دهیم” یا “بریم”. دو روش اصلی برای ساختش داریم:
wir استفاده کنید و سپس ضمیر wir را بعد از فعل بیاورید. این ساختار دقیقاً شبیه امری رسمی با Sie است!
wir) + wir + بقیه جمله!haben (داشتن) یا افعالی که شکل امری روش اولشان شبیه سوال می‌شود، ترجیح داده میشه تا با سوال قاطی نشه.اضافه کردن “Bitte” برای مودب شدن:
برای اینکه لحن دستورتون یا درخواستتون ملایم‌تر و مؤدبانه‌تر باشه، می‌تونید از کلمه bitte (لطفاً) استفاده کنید. bitte می‌تونه تقریباً هر جای جمله امری بیاد:
خب، حالا که نحوه ساخت فعل امری را برای هر چهار حالت (du, ihr, Sie, wir) یاد گرفتیم، بیایید یک جمع‌بندی سریع داشته باشیم و ببینیم افعال باقاعده و بی‌قاعده در این میان چه تفاوتی با هم دارند.
خبر خوب اینجاست که:
ihr، بدون ضمیر ihr (مثال: ihr lest ➡️ Lest!)Sie (مثال: lesen ➡️ Lesen Sie!)wir) + wir یا Lasst uns + مصدر (مثال: lesen ➡️ Lesen wir! یا Lasst uns lesen!)اما… جایی که تفاوت‌ها ظاهر می‌شوند: شکل امری برای ضمیر “Du” (تو)!
تفاوت اصلی بین افعال باقاعده و بی‌قاعده در ساخت فعل امری، خودش را در شکل امری برای ضمیر du نشان می‌دهد.
-st را از صرف زمان حال du بردارید (مثال: du kaufst ➡️ Kauf!). گاهی اوقات هم یک -e اختیاری اضافه می‌شود، یا در موارد خاص (بن به -d/-t و…) اجباری است.du، واکه e به i یا ie تغییر می‌کند، این تغییر در امری du حفظ می‌شود (مثال: du sprichst ➡️ Sprich!).du، واکه a به ä تغییر می‌کند، این تغییر در امری du نمی‌آید و واکه اصلی a استفاده می‌شود (مثال: du fährst ➡️ Fahr!).-d/-t یا consonant + m/n ختم می‌شوند و همچنین افعال با انتهای -eln/-ern در افعال بی‌قاعده نیز اعمال می‌شوند (مثال: du wartest ➡️ Warte!).برای روشن‌تر شدن تفاوت‌ها، جدول زیر قواعد ساخت فعل امری را برای افعال باقاعده و بی‌قاعده برای هر ضمیر خلاصه می‌کند:
| ضمیر | ساخت فعل امری (افعال باقاعده) | ساخت فعل امری (افعال بی‌قاعده) | مثال‌های بی‌قاعدگی |
| Du | حذف “-st” از صرف زمان حال، افزودن “-e” اختیاری | تغییر واکه (e → i/ie حفظ می‌شود، a → ä رخ نمی‌دهد)، افزودن “-e” به بن‌های ختم شده به “-d/-t”، قواعد خاص برای “-m/-n” و “-eln/-ern” | lesen → lies!, fahren → fahr!, warten → warte!, atmen → atme!, feiern → feier(e)! |
| Ihr | صرف فعل در زمان حال بدون ضمیر | صرف فعل در زمان حال بدون ضمیر | geben → gebt, sein → seid |
| Sie | مصدر فعل + Sie | مصدر فعل + Sie | gehen → Gehen Sie!, sein → Seien Sie! |
| Wir | مصدر فعل + wir یا lassen + uns + مصدر | مصدر فعل + wir یا lassen + uns + مصدر | gehen → Gehen wir! / Lass uns gehen!, sein → Seien wir! / Lasst uns sein! |
یه نکته مهم توی جملات امری اینه که آیا باید ضمیر فاعلی (مثل du, ihr, Sie, wir) رو بیاریم یا نه. قانونش اینطوره:
du) است یا چند نفر (ihr). این کار لحن را مستقیم‌تر و کوتاه‌تر می‌کند که برای موقعیت‌های غیررسمی مناسب است.
du است.ihr است.Sie رسمی است.wir است.ihr یا حتی du را هم بیاوریم، که لحن را غیرعادی می‌کند. این کاربرد کمتر رایج است.خبر خوب اینه که جایگاه فعل امری در جمله اصلی خیلی ساده است:
anrufen، aufstehen، mitkommen)، پیشوند فعل از ریشه جدا شده و می‌رود انتهای جمله! ریشه فعل همچنان در جایگاه اول قرار می‌گیرد.
sich setzen، sich freuen)، ضمیر انعکاسی (mich, dich, sich, uns, euch) معمولاً بلافاصله بعد از شکل امری فعل قرار می‌گیرد.
فعل امری می‌تونه خیلی مستقیم و دستوری به نظر برسه، اما در بیشتر موقعیت‌های روزمره می‌خوایم مؤدب باشیم! خوشبختانه، راه‌های ساده و مؤثری برای ملایم کردن لحن داریم:
bitte یک دستور مستقیم را تبدیل به یک درخواست مؤدبانه می‌کند. bitte می‌تواند در موقعیت‌های مختلفی در جمله قرار گیرد: در ابتدا، در وسط (بعد از فعل یا ضمیر) یا در انتها.
doch بعد از فعل امری (اغلب برای du و ihr) می‌تواند لحن را ملایم‌تر و شبیه پیشنهاد، تشویق یا اصرار دوستانه کند. مثل “چرا این کارو نمی‌کنی؟” در فارسی یا “Why don’t you…?” در انگلیسی.
bitte، می‌تونه یک دستور رو به درخواست تبدیل کنه. برعکس، حتی با وجود bitte، یک لحن تند یا طلبکارانه می‌تواند بی‌ادبانه تلقی شود. پس هم به کلمات و هم به نحوه بیانشان دقت کنید!برای اینکه یک دستور یا پیشنهاد رو منفی کنید، از کلمه nicht (نه) استفاده می‌کنید.
nicht بعد از فعل امری و هر ضمیری که همراهش می‌آید (مثل Sie یا wir در امری رسمی/پیشنهادی)، قرار می‌گیرد.
Nicht + مصدر فعل استفاده می‌شود که یک ممنوعیت یا دستورالعمل کلی را نشان می‌دهد و مخاطب خاصی ندارد.
نتیجه‌گیری نهایی مبحث فعل امری: حالا می‌توانید دستور بدهید و پیشنهاد کنید!
خب، به پایان درس فعل امری رسیدیم! حالا شما ابزارهای لازم برای دادن دستور، راهنمایی کردن، پیشنهاد دادن و تشویق کردن در موقعیت‌های مختلف را در زبان آلمانی در دست دارید.
ما با هم یاد گرفتیم:
du, ihr, Sie, wir بسازید (یادتونه قواعد du و بی‌قاعدگی‌هاش رو!).bitte و doch لحن امری را ملایم‌تر کنید و نقش لحن صدا چیست.nicht منفی کنید.فعل امری یک بخش بسیار پرکاربرد در ارتباط روزمره است. با تمرین این شکل‌ها و قواعدشان در موقعیت‌های واقعی (چه در کلاس، چه با دوستان، چه حتی با خودتان!) و توجه به آن‌ها در متن‌هایی که می‌خوانید یا می‌شنوید، به زودی در استفاده از آن‌ها مسلط خواهید شد و با اعتماد به نفس بیشتری دستورها، راهنمایی‌ها و پیشنهادهایتان را بیان خواهید کرد.
از اینکه سعی کنید دستور بدهید یا پیشنهاد بدهید نترسید! هر بار که از یک فعل امری استفاده می‌کنید، مهارت شما بیشتر می‌شود.
افروز جهانگیری مدرس و متخصص زبان آلمانی و بنیانگذار مجموعه آموزشی "جرمن ترم" و "گروه آموزشی افروز جهانگیری" هستند. ایشان با سال‌ها تجربه در زمینه آموزش زبان آلمانی با تمرکز بر متدهای نوین و کاربردی، به هزاران زبان‌آموز کمک کرده‌اند تا به سطح مطلوبی از تسلط دست یافته و مسیر خود را برای تحصیل، کار یا زندگی در آلمان هموار کنند. تخصص اصلی ایشان در آمادگی برای آزمون‌های بین‌المللی زبان آلمانی (مانند گوته، تلک، ÖSD) و ارائه مشاوره‌های تخصصی در زمینه آوسبیلدونگ و فرصت‌های شغلی در آلمان است.
تمام حقوق متعلق به «گروه آموزشی افروز جهانگیری» است.