در زبان آلمانی، افعال قوی به دستهای از افعال گفته میشود که برای نشان دادن زمان گذشته، مصوت اصلی (ریشه) آنها تغییر میکند که به این تغییر Ablaut میگویند. این برخلاف افعال ضعیف است که برای ساختن زمان گذشته از پسوند دندانی (-t- یا -d-) استفاده میکنند.
نکته قابل توجه این است که هر فعلی که در زمان حال، مصوت ریشهاش در صرف سوم شخص مفرد تغییر کند، به عنوان فعل قوی در نظر گرفته میشود. برای مثال، فعل sehen (دیدن) در سوم شخص مفرد زمان حال به sieht تبدیل میشود. این نشان میدهد که تغییر در افعال قوی میتواند فراتر از زمان گذشته نیز رخ دهد.
برخی منابع، افعال قوی را مترادف با افعال بیقاعده میدانند و به این دلیل بر ضرورت حفظ کردن اشکال مختلف آنها تأکید میکنند. با این حال، دیدگاه دیگری وجود دارد که اشاره میکند اگرچه افعال قوی بیقاعده هستند، اما اغلب از الگوهای قابل پیشبینی بر اساس تغییرات مصوت پیروی میکنند. ویژگی اصلی این افعال، همین تغییر مصوت در هنگام صرف است که آنها را به وضوح از افعال ضعیف متمایز میکند.
در زمان گذشته ساده (Präteritum)، افعال قوی معمولاً مانند افعال مُدال در اول و سوم شخص مفرد پایانی ندارند و اسم مفعول (Partizip II) آنها به -en ختم میشود. همچنین، شکل گذشته آنها بدون پسوند و تنها با تغییر مصوت ساخته میشود و اسم مفعول آنها اغلب به شکل (ge-)X-en با یک تغییر مصوت دیگر ظاهر میشود. این ویژگی مشابه افعال قوی در زبان انگلیسی مانند give/gave/given است.
به طور کلی، هر فعل آلمانی دارای سه جزء اصلی است: مصدر (Infinitiv)، سوم شخص مفرد در زمان گذشته ساده (3. Person Singular Präteritum) و اسم مفعول (Partizip II). افعال قوی همواره در زمان گذشته ساده تغییر مصوت ریشه دارند و این تغییر اغلب در اسم مفعول نیز دیده میشود.
ویژگیهای اصلی افعال قوی:
- تغییر مصوت (Ablaut) برجستهترین ویژگی آنهاست که در زمان گذشته و اغلب در اسم مفعول رخ میدهد.
- اسم مفعول (Partizip II) آنها معمولاً به -en (اغلب با پیشوند ge-) ختم میشود.
- در زمان گذشته ساده (Präteritum)، در اول و سوم شخص مفرد همانند افعال مُدال پایانی ندارند.
- افعال قوی معمولاً با سه جزء اصلی خود شناخته میشوند که اغلب باید حفظ شوند: مصدر، سوم شخص مفرد در زمان گذشته ساده و اسم مفعول.
اهمیت برای تسلط به زبان آلمانی:
بسیاری از پرکاربردترین افعال در زبان آلمانی، افعال قوی هستند. نمونههایی از این افعال عبارتند از gehen (رفتن)، sehen (دیدن)، sprechen (صحبت کردن) و kommen (آمدن). تسلط بر افعال قوی برای درک و تولید جملات آلمانی از نظر دستوری صحیح در زمانهای مختلف ضروری است. همانطور که اشاره شد، این افعال به طور مکرر در زبان آلمانی گفتاری و نوشتاری ظاهر میشوند و تسلط بر آنها نقش محوری در دستیابی به روانی در این زبان دارد.
درک مفهوم Ablaut در افعال قوی آلمانی
Ablaut، که به آن تغییر مصوت ریشه یا تغییر مصوت ساقه هم میگویند، به این معناست که صدای حرف صدادار در ریشهی فعل به طور منظم تغییر میکند تا نشان دهد زمان فعل عوض شده است. به عبارت دیگر، Ablaut یک تغییر داخلی در مصوت فعل است که برای ساختن زمان گذشته به کار میرود.
در زبان انگلیسی، معادل این مفهوم “فعل قوی” است، در مقابل “افعال ضعیف” که برای نشان دادن زمان گذشته از پسوند دندانی استفاده میکنند. Ablaut یک سیستم منظم از تغییرات مصوت در زبان نیاهندواروپایی (که یک زبان باستانی بوده) است و نمونههای آن را در انگلیسی مثل sing، sang، sung میبینیم. نشانههای Ablaut در تمام زبانهای هندواروپایی امروزی وجود دارد. ساختارهای مختلف مصوت ریشه که از Ablaut میآیند، در زبان نیاهندواروپایی تبدیل به نشانههای زمان در زبانهای ژرمنی شدند.
جالب است بدانید که در زبان نیاهندواروپایی در اصل فقط یک مصوت کوتاه “e” وجود داشته که به مرور زمان و بر اساس صداهای اطرافش تغییر کرده و باعث به وجود آمدن سیستم پیچیدهتری از صداهای صدادار در زبانهای امروزی شده است.
دستهبندی الگوهای Ablaut (هفت گروه سنتی):
فعلهای قوی در زبانهای ژرمنی به طور سنتی بر اساس نوع تغییری که در مصوتشان اتفاق میافتد، به هفت گروه تقسیم میشوند. این گروهبندی بیشتر بر اساس نوع حروف بیصدایی است که بعد از مصوت در ریشه فعل میآیند. این گروهها توسط یک زبانشناس انگلیسی به نام هنری سوییت نامگذاری شدهاند: گروههایی مثل فعلهای “drive”، “choose”، “bind”، “bear”، “give”، “shake” و “fall”.
در جدولی که وجود دارد، شش گروه اول با شکلهایشان در زبانهای ژرمنی قدیمی، الگوهای تغییر مصوتشان، معنی فعلها و ریشههایشان در زبان نیاهندواروپایی نشان داده شده است. زیرشاخههای گروه هفتم هم بر اساس الگوهای صدایی در ریشهشان (مثل ترکیب “a” با “i” یا “u” و غیره) مشخص شدهاند.
این دستهبندی نشان میدهد که تغییر مصوت در فعلهای قوی یک اتفاق تصادفی نیست، بلکه از الگوهای پایهای در زبانهای ژرمنی باستان نشأت میگیرد.
مثالهای گویا از الگوهای Ablaut: برای روشن شدن مفهوم Ablaut، مثالهایی از طبقات مختلف افعال قوی آورده میشود که تغییرات مصوت را در مصدر، گذشته ساده و اسم مفعول نشان میدهند:
-
- طبقه 1: reiten (سوار شدن) – ritt – geritten (ei – i – i)
- طبقه 2: fliegen (پرواز کردن) – flog – geflogen (ie – o – o)
- طبقه 3: finden (یافتن) – fand – gefunden (i – a – u) 11
- طبقه 4: nehmen (گرفتن) – nahm – genommen (e – a – o)
- طبقه 5: lesen (خواندن) – las – gelesen (e – a – e)
- طبقه 6: tragen (حمل کردن) – trug – getragen (a – u – a)
- طبقه 7: heißen (نامیده شدن) – hieß – geheißen (ei – ie – ei)
-
این بخش یک مثال از فعل متعلق به طبقه 2 (که ریشهاش در نیاژرمنی bēodan بوده) را همراه با اجزای اصلی آن نشان میدهد. این اجزا تغییرات مصوتی را که در طول زمانهای مختلف فعل رخ میدهد، به خوبی نشان میدهند.
تاریخچه و ریشههای Ablaut
ریشهیابی تا زبان نیاهندواروپایی:
افعال قوی و الگوهای Ablaut آنها ریشه در زبان نیاهندواروپایی دارند. Ablaut در زبان نیاهندواروپایی پدیدهای رایج بوده و در انواع گوناگونی از واژگان، نه فقط افعال، رخ میداده است. زبان نیاهندواروپایی دارای یک سیستم منظم تغییر مصوت به نام Ablaut بوده است. ساختارهای متنوع مصوت ریشه که از Ablaut نشأت میگیرند، در زبانهای ژرمنی به نشانگرهای زمان فعل تبدیل شدند. زبان نیاهندواروپایی دارای درجات اصلی مصوت (e-grade، o-grade، zero grade و درجات طولانی) بوده است که در زبانهای ژرمنی برای نشان دادن زمان فعل تکامل یافتهاند.
تکامل در خانواده زبانهای ژرمنی:
در زبانهای ژرمنی، سیستم Ablaut نیاهندواروپایی تکامل یافت و به نشانگر اصلی زمان گذشته در افعال قوی بدل گشت. افعال قوی ژرمنی از فعل کامل در زبان نیاهندواروپایی مشتق شدهاند، در حالی که افعال ضعیف متعاقباً برای جبران فقدان زمان گذشته در برخی افعال پدید آمدند. افعال ضعیف با افزودن پسوند -d- یا -t- به ساقهی فعل، زمان گذشته خود را میساختند. این امر نشان میدهد که چرا تنها افعال قوی تغییرات مصوت را دارا هستند.
تأثیر تغییرات صوتی بر اشکال مدرن:
تغییرات صوتی که در طول توسعه از نیاهندواروپایی به نیاژرمنی و سپس در زبانهای ژرمنی غربی (از جمله آلمانی) رخ داد، منجر به تغییرات و پیچیدگیهایی در الگوهای Ablaut گردید. این تغییرات شامل توسعهی grammatischer Wechsel (تغییر صامت ناشی از قانون ورنر)، درج u قبل از مایعات و ناسالها در درجهی صفر، و تغییرات گوناگون مصوت نظیر o > a و e > i (Umlaut) است. برای مثال، هنگامی که درجهی صفر قبل از l, r, m یا n ظاهر میشود، مصوت u درج شده و عملاً یک درجهی u جدید ایجاد میکند.
اصطلاح “Ablaut”:
اصطلاح “Ablaut” از زبان آلمانی اقتباس شده و توسط یاکوب گریم در قرن نوزدهم (1819) به منظور توصیف این تغییر منظم مصوت ابداع شده است. این اصطلاح به معنای لغوی “کاهش صدا” یا “صدای دور” است. پدیدهی Ablaut بسیار پیشتر توسط دستورنویسان سانسکریت شناسایی شده بود. شایان ذکر است که دستورنویسان آلمانی اولیه از این اصطلاح به گونهای انتقادی برای اشاره به “ناهماهنگی” افعال قوی در مقایسه با افعال ضعیف منظم استفاده میکردند.
صرف افعال قوی در زمانهای مختلف
قواعد کلی صرف: در حالت کلی، فعلهای قوی در زمان حال، همانند فعلهای ضعیف، از پایانههای شخصی یکسانی پیروی میکنند: -e برای “من” (ich)، -st برای “تو” (du)، -t برای “او/او زن/آن” (er/sie/es)، -en برای “ما” (wir)، -t برای “شما” (ihr) و -en برای “آنها/شما محترمانه” (sie/Sie).
تغییرات مصوت ریشه در دوم و سوم شخص مفرد: ویژگی اصلی این دسته از فعلها این است که بسیاری از فعلهای قوی در دوم شخص مفرد (du) و سوم شخص مفرد (er/sie/es) دچار تغییر در مصوت ریشه (که به آن Ablaut یا Umlaut هم گفته میشود) میشوند. تغییرات مصوت رایج عبارتند از:
- تغییر “a” به “ä” (مانند فعل “laufen” به “du läufst“، “er läuft“)
- تغییر “au” به “äu” (مانند فعل “laufen” به “du läufst“، “er läuft” – توجه داشته باشید که در اینجا مصدر و تغییرات یکسان هستند، اما فعلهای دیگری هم با “au” وجود دارند که “äu” میگیرند)
- تغییر “e” به “i” (مانند فعل “geben” به “du gibst“، “er gibt“)
- تغییر “e” به “ie” (مانند فعل “sehen” به “du siehst“، “er sieht“)
باید توجه داشت که کدام فعلهای قوی در زمان حال ریشهی خود را تغییر میدهند؛ معمولاً آنهایی که در حالت مصدر، در ریشهشان حروف -A-، -AU- یا -E- دارند. همانطور که مثال فعل “sehen” (به شکل “sieht”) نشان میدهد، این تغییر ریشه در زمان حال اتفاق میافتد.
در حالی که تعداد کمی از فعلهای قوی در دوم و سوم شخص مفرد زمان حال تغییر ریشه دارند، بیشتر آنها در صرف زمان حال خود از همان ریشهای استفاده میکنند که در مصدرشان وجود دارد.
درک این نکته مهم است: صرف زمان حال فعلهای قوی اغلب شامل تغییر مصوت ریشه فقط در حالتهای “du” و “er/sie/es” است، در حالی که سایر حالتها (ich، wir، ihr، sie/Sie) مصوت ریشهی مصدر را حفظ میکنند. این یک نکتهی کلیدی در صرف این فعلها در زمان حال است.
فعل (مصدر) | ich | du | er/sie/es | wir | ihr | sie/Sie |
laufen (دویدن) | laufe | läufst | läuft | laufen | lauft | laufen |
geben (دادن) | gebe | gibst | gibt | geben | gebt | geben |
sehen (دیدن) | sehe | siehst | sieht | sehen | seht | sehen |
sprechen (صحبت کردن) | spreche | sprichst | spricht | sprechen | sprecht | sprechen |
زمان گذشته ساده (Präteritum):
تشکیل از طریق Ablaut: زمان گذشته ساده در فعلهای قوی عمدتاً با تغییر در مصوت ریشه (Ablaut) ساخته میشود، نه با پسوند دندانی (-t- یا -d-) که ویژگی اصلی فعلهای ضعیف است.
پایانهای شخصی: فعلهای قوی در زمان گذشته ساده (Präteritum) پایانهای شخصی ویژهای میگیرند: – (برای ich)، -st (برای du)، – (برای er/sie/es)، -en (برای wir)، -t (برای ihr)، -en (برای sie/Sie). نکتهی قابل توجه این است که اول شخص مفرد (ich) و سوم شخص مفرد (er/sie/es) هیچ پایانی ندارند، درست مانند فعلهای مُدال.
به عبارت دیگر، فعلهای قوی در زمان گذشته ساده، همان پایانهای فعلهای مُدال را دارند (یعنی برای “من” و “او/او زن/آن” پایانی اضافه نمیشود).
درک این نکته مهم است: زمان گذشته ساده (Präteritum) فعلهای قوی با یک مصوت ریشهی متفاوت و مجموعهای خاص از پایانهای شخصی مشخص میشود. نداشتن پایان در حالتهای مفرد (ich و er/sie/es) یکی از ویژگیهای کلیدی این زمان است
جدول: (در اینجا جدولی فرضی برای نشان دادن این تغییرات آورده شده است)
فعل (مصدر) | ich | du | er/sie/es | wir | ihr | sie/Sie |
gehen (رفتن) | ging | gingst | ging | gingen | gingt | gingen |
sehen (دیدن) | sah | sahst | sah | sahen | saht | sahen |
sprechen (صحبت کردن) | sprach | sprachst | sprach | sprachen | spracht | sprachen |
kommen (آمدن) | kam | kamst | kam | kamen | kamt | kamen |
finden (یافتن) | fand | fandst | fand | fanden | fandet | fanden |
bleiben (ماندن) | blieb | bliebst | blieb | blieben | bliebt | blieben |
زمان گذشته کامل (Perfekt و Plusquamperfekt):
تشکیل با فعلهای کمکی: هر دو زمان Perfekt (گذشته کامل حال) و Plusquamperfekt (گذشته کامل ماضی) برای فعلهای قوی با استفاده از یکی از فعلهای کمکی “haben” (داشتن) یا “sein” (بودن) ساخته میشوند. این فعلهای کمکی در زمان حال (برای Perfekt) یا زمان گذشته ساده (Präteritum برای Plusquamperfekt) صرف میشوند و بعد از آنها اسم مفعول فعل اصلی میآید.
تشکیل اسم مفعول: اسم مفعول فعلهای قوی معمولاً با اضافه کردن پیشوند “ge-” و پسوند “-en” به ریشهی فعل ساخته میشود. این ریشه اغلب (اما نه همیشه) مصوتی متفاوت از مصدر و زمان گذشته ساده دارد. به طور کلی، اسم مفعول فعلهای قوی همیشه با -en تمام میشود. شکل کلی اسم مفعول برای فعلهای قوی (ge-) + ریشه + -en است و بسیاری از فعلهای قوی در اسم مفعولشان هم تغییر ریشه میدهند. برای فعلهای قوی، گذشته کامل ماضی (Plusquamperfekt) هم دقیقاً مثل گذشته کامل حال (Perfekt) ساخته میشود، یعنی مصوت در اسم مفعول تغییر میکند.
انتخاب فعل کمکی: اینکه از “haben” استفاده کنیم یا “sein“، بستگی به خود فعل و معنی آن دارد (گذرا در مقابل ناگذر، نشان دهندهی حرکت یا تغییر حالت). این یک قانون کلی برای تمام فعلهای آلمانی است و برای فعلهای قوی هم صدق میکند.
درک این نکته مهم است: زمانهای گذشته کامل فعلهای قوی به فعلهای کمکی “haben” یا “sein” و اسم مفعولی نیاز دارند که به طور خاص با -en ساخته شده و اغلب شامل تغییر مصوت است. این با اسم مفعول فعلهای ضعیف که به -t ختم میشود، فرق دارد.
جدول: (در اینجا جدولی فرضی برای نشان دادن صرف Perfekt فعلهای قوی آورده شده است)
فعل (مصدر) | فعل کمکی | اسم مفعول |
gehen (رفتن) | sein | gegangen |
sehen (دیدن) | haben | gesehen |
sprechen (صحبت کردن) | haben | gesprochen |
kommen (آمدن) | sein | gekommen |
finden (یافتن) | haben | gefunden |
bleiben (ماندن) | sein | geblieben |
واژگان افعال قوی رایج آلمانی
فهرست گسترده افعال قوی پرکاربرد: در این بخش، یک فهرست کامل از رایجترین فعلهای قوی که در زبان آلمانی با آنها برخورد خواهید کرد، جمعآوری شده است. این فهرست شامل فعلهایی از گروههای مختلف Ablaut است تا تنوع آنها را نشان دهد.
ارائه اجزای اصلی: برای هر فعل در این فهرست، سه بخش اصلی آن آورده شده است:
- مصدر (Infinitiv): شکل اصلی فعل (مانند gehen).
- سوم شخص مفرد در زمان گذشته ساده (3. Person Singular Präteritum): شکل فعل برای “او/او زن/آن” در زمان گذشته ساده (مانند ging).
- اسم مفعول (Partizip II): شکلی از فعل که معمولاً با فعلهای کمکی برای ساختن زمانهای گذشته کامل استفاده میشود (مانند gegangen).
جدول: افعال قوی رایج آلمانی با اجزای اصلی و ترجمه:
مصدر | گذشته ساده (سوم شخص مفرد) | اسم مفعول | ترجمه |
backen | buk | gebacken | پختن |
befehlen | befahl | befohlen | دستور دادن |
beginnen | begann | begonnen | شروع کردن |
beißen | biss | gebissen | گاز گرفتن |
bergen | barg | geborgen | نجات دادن |
bersten | barst | geborsten | ترکیدن |
biegen | bog | gebogen | خم کردن |
bieten | bot | geboten | پیشنهاد دادن |
binden | band | gebunden | بستن |
bitten | bat | gebeten | خواهش کردن |
blasen | blies | geblasen | وزیدن |
bleiben | blieb | geblieben | ماندن |
bleichen | blich | geblichen | سفید کردن |
braten | briet | gebraten | کباب کردن |
brechen | brach | gebrochen | شکستن |
dreschen | drosch | gedroschen | خرمن کوبیدن |
dringen | drang | gedrungen | نفوذ کردن |
empfehlen | empfahl | empfohlen | توصیه کردن |
erschrecken | erschrak | erschrocken | ترسیدن |
erwägen | erwog | erwogen | در نظر گرفتن |
essen | aß | gegessen | خوردن |
fahren | fuhr | gefahren | رانندگی کردن، سفر کردن |
fallen | fiel | gefallen | افتادن |
fangen | fing | gefangen | گرفتن |
fechten | focht | gefochten | شمشیربازی کردن |
finden | fand | gefunden | یافتن |
flechten | flocht | geflochten | بافتن |
fliegen | flog | geflogen | پرواز کردن |
fliehen | floh | geflohen | فرار کردن |
fließen | floss | geflossen | جاری شدن |
fressen | fraß | gefressen | با ولع خوردن (حیوانات) |
frieren | fror | gefroren | یخ زدن |
gären | gor | gegoren | تخمیر شدن |
gebären | gebar | geboren | به دنیا آوردن |
geben | gab | gegeben | دادن |
gedeihen | gedieh | gediehen | شکوفا شدن |
gehen | ging | gegangen | رفتن |
gelingen | gelang | gelungen | موفق شدن |
gelten | galt | gegolten | معتبر بودن |
genesen | genas | genesen | بهبود یافتن |
genießen | genoss | genossen | لذت بردن |
geschehen | geschah | geschehen | اتفاق افتادن |
gewinnen | gewann | gewonnen | برنده شدن |
gießen | goss | gegossen | ریختن |
gleichen | glich | geglichen | شبیه بودن |
gleiten | glitt | geglitten | سر خوردن |
glimmen | glomm | geglommen | سوسو زدن |
graben | grub | gegraben | حفر کردن |
greifen | griff | gegriffen | گرفتن |
halten | hielt | gehalten | نگه داشتن |
hängen | hing | gehangen | آویزان بودن |
hauen | haute | gehauen | ضربه زدن |
heben | hob | gehoben | بلند کردن |
heißen | hieß | geheißen | نامیده شدن |
helfen | half | geholfen | کمک کردن |
klimmen | klomm | geklommen | بالا رفتن |
klingen | klang | geklungen | صدا دادن |
kneifen | kniff | gekniffen | نیشگون گرفتن |
kommen | kam | gekommen | آمدن |
kriechen | kroch | gekrochen | خزیدن |
laden | lud | geladen | بار کردن |
lassen | ließ | gelassen | گذاشتن |
laufen | lief | gelaufen | دویدن |
leiden | litt | gelitten | رنج کشیدن |
leihen | lieh | geliehen | قرض دادن |
lesen | las | gelesen | خواندن |
liegen | lag | gelegen | دراز کشیدن |
lügen | log | gelogen | دروغ گفتن |
mahlen | mahlte | gemahlen | آسیاب کردن |
meiden | mied | gemieden | اجتناب کردن |
melken | molk | gemolken | دوشیدن |
messen | maß | gemessen | اندازه گرفتن |
misslingen | misslang | misslungen | ناموفق بودن |
nehmen | nahm | genommen | گرفتن |
pfeifen | pfiff | gepfiffen | سوت زدن |
preisen | pries | gepriesen | ستایش کردن |
quellen | quoll | gequollen | جوشیدن |
raten | riet | geraten | حدس زدن |
reiben | rieb | gerieben | مالیدن |
reißen | riss | gerissen | پاره کردن |
reiten | ritt | geritten | سوار شدن |
riechen | roch | gerochen | بو دادن |
ringen | rang | gerungen | کشتی گرفتن |
rinnen | rann | geronnen | جاری شدن (آب) |
rufen | rief | gerufen | صدا زدن |
salzen | salzte | gesalzen | نمک زدن |
saufen | soff | gesoffen | نوشیدن (حیوانات) |
saugen | sog | gesogen | مکیدن |
schaffen | schuf | geschaffen | خلق کردن |
schallen | scholl | geschallt | طنین انداز شدن |
scheiden | schied | geschieden | جدا شدن |
scheinen | schien | geschienen | درخشیدن |
scheißen | schiss | geschissen | مدفوع کردن |
scheren | schor | geschoren | چیدن (مو) |
schieben | schob | geschoben | هل دادن |
schießen | schoss | geschossen | شلیک کردن |
schinden | schindete | geschunden | بدرفتاری کردن |
schlafen | schlief | geschlafen | خوابیدن |
schlagen | schlug | geschlagen | ضربه زدن |
schleichen | schlich | geschlichen | دزدکی راه رفتن |
schleifen | schliff | geschliffen | تیز کردن |
schließen | schloss | geschlossen | بستن |
schlingen | schlang | geschlungen | حلقه زدن |
schmeißen | schmiss | geschmissen | پرت کردن |
schmelzen | schmolz | geschmolzen | ذوب شدن |
schneiden | schnitt | geschnitten | بریدن |
schreiben | schrieb | geschrieben | نوشتن |
schreien | schrie | geschrien | فریاد زدن |
schreiten | schritt | geschritten | قدم برداشتن |
schweigen | schwieg | geschwiegen | سکوت کردن |
schwimmen | schwamm | geschwommen | شنا کردن |
schwinden | schwand | geschwunden | محو شدن |
schwingen | schwang | geschwungen | تاب خوردن |
schwören | schwor | geschworen | قسم خوردن |
sehen | sah | gesehen | دیدن |
singen | sang | gesungen | آواز خواندن |
sinken | sank | gesunken | غرق شدن |
sinnen | sann | gesonnen | اندیشیدن |
sitzen | saß | gesessen | نشستن |
spalten | spaltete | gespalten | شکافتن |
speien | spie | gespien | تف کردن |
spinnen | spann | gesponnen | ریسیدن |
sprechen | sprach | gesprochen | صحبت کردن |
sprießen | spross | gesprossen | جوانه زدن |
springen | sprang | gesprungen | پریدن |
stechen | stach | gestochen | نیش زدن |
stehen | stand | gestanden | ایستادن |
stehlen | stahl | gestohlen | دزدیدن |
steigen | stieg | gestiegen | بالا رفتن |
sterben | starb | gestorben | مردن |
stinken | stank | gestunken | بو دادن |
stoßen | stieß | gestoßen | هل دادن |
streichen | strich | gestrichen | مالیدن |
streiten | stritt | gestritten | دعوا کردن |
tragen | trug | getragen | حمل کردن |
treffen | traf | getroffen | ملاقات کردن |
treiben | trieb | getrieben | راندن |
treten | trat | getreten | لگد زدن |
trinken | trank | getrunken | نوشیدن |
trügen | trog | getrogen | فریب دادن |
tun | tat | getan | انجام دادن |
verderben | verdarb | verdorben | فاسد شدن |
verdrießen | verdross | verdrossen | ناراحت کردن |
vergessen | vergaß | vergessen | فراموش کردن |
verlieren | verlor | verloren | گم کردن |
verschleißen | verschliss | verschlissen | کهنه شدن |
verzeihen | verzieh | verziehen | بخشیدن |
wachsen | wuchs | gewachsen | رشد کردن |
waschen | wusch | gewaschen | شستن |
weben | wob | gewoben | بافتن |
weichen | wich | gewichen | عقب نشینی کردن |
weisen | wies | gewiesen | نشان دادن |
werben | warb | geworben | تبلیغ کردن |
werfen | warf | geworfen | پرتاب کردن |
wiegen | wog | gewogen | وزن کردن |
winden | wand | gewunden | پیچیدن |
wringen | wrang | gewrungen | چلاندن |
ziehen | zog | gezogen | کشیدن |
zwingen | zwang | gezwungen | مجبور کردن |
بررسی بیقاعدگیها و استثنائات
بررسی رفتار بیقاعده: بعضی از فعلهای قوی از الگوهای معمول Ablaut در گروه خودشان پیروی نمیکنند یا ویژگیهای غیرمعمولی در صرفشان نشان میدهند.
استثنائات خاص و دلایل تاریخی: برای این بیقاعدگیها توضیحات مفصلی وجود دارد که در صورت امکان، به تغییرات تاریخی زبان اشاره میکند. برای مثال، به فعلهای گروه 2b اشاره شده که منشأ مشخصی ندارند و به نظر نمیرسد از الگوی Ablaut زبان نیاهندواروپایی پیروی کنند. همچنین استثنائاتی در گروه 3 وجود دارد که در آنها مصوتها با دو صامت دنبال میشوند. گفته میشود که ویژگیهای خاص تغییرات صدا باعث به وجود آمدن زیرگروهها و شکلهای غیرمعمول در گروههای فعلهای قوی شده است. فعلهای غیرمعمولی مثل “stand” (ایستادن) مثال زده شدهاند.
یادآوری میشود که فعلهای “haben” (داشتن)، “kennen” (شناختن)، “wissen” (دانستن)، “denken” (فکر کردن)، “bringen” (آوردن)، “rennen” (دویدن)، “nennen” (نامیدن)، “brennen” (سوختن)، “wenden” (گرداندن) و “senden” (فرستادن) بیقاعده هستند اما به عنوان فعلهای مختلط دستهبندی میشوند (یعنی هم ویژگیهای قوی و هم ضعیف را دارند). همچنین اشاره شده که بعضی از فعلهای قوی اصلی به مرور زمان به گروه فعلهای ضعیف منتقل شدهاند (مثل “burn” و “help” در انگلیسی).
مثالهایی از افعال قوی بیقاعده: مثالهای مشخصی از این فعلها و صرف خاص آنها آورده شده است (در اینجا نیاز به آوردن مثالهای خاص با صرفشان است که در متن شما نیامده).
جفتهای افعال قوی و ضعیف: مواردی وجود دارد که یک فعل هم به شکل قوی و هم به شکل ضعیف به کار میرود (مثل “weben” که هم میتواند “wob” بیاید و هم “webte”). این دو شکل ممکن است از نظر کاربرد دستوری، معنایی یا سبکی با هم فرق داشته باشند. وجود این جفتهای قوی/ضعیف نشان میدهد که زبان آلمانی همیشه در حال تغییر بوده و بعضی از فعلهایی که قبلاً قوی بودهاند، کمکم منظمتر شدهاند.
مقایسه افعال قوی، ضعیف و مختلط
ویژگیهای افعال ضعیف (با قاعده): افعال ضعیف، زمان گذشته و اسم مفعول خود را با اضافه کردن یک پسوند دندانی به ریشهی فعل میسازند و هیچ تغییری در مصوت ریشه آنها رخ نمیدهد.
- در زمان گذشته ساده (Präteritum)، پسوند -te به ریشه اضافه میشود.
- در اسم مفعول (Partizip II)، پسوند -t (معمولاً همراه با پیشوند ge-) به ریشه اضافه میشود.
الگوی صرف افعال ضعیف بسیار قابل پیشبینی است. برای مثال:
- sagen (گفتن): ich sage, du sagst, er sagt, wir sagen, ihr sagt, sie/Sie sagen (صرف زمان حال)
- einkaufen (خرید کردن): ich kaufe ein, du kaufst ein, er kauft ein, wir kaufen ein, ihr kauft ein, sie/Sie kaufen ein (صرف زمان حال)
- wandern (پیادهروی کردن): ich wandere, du wanderst, er wandert, wir wandern, ihr wandert, sie/Sie wandern (صرف زمان حال)
در زمان گذشته ساده (Präteritum)، این افعال با افزودن -te صرف میشوند:
- hören (شنیدن): ich hörte, du hörtest, er hörte, wir hörten, ihr hörtet, sie/Sie hörten
- sagen (گفتن): ich sagte, du sagtest, er sagte, wir sagten, ihr sagtet, sie/Sie sagten
- warten (منتظر ماندن): ich wartete, du wartetest, er wartete, wir warteten, ihr wartetet, sie/Sie warteten
ویژگیهای افعال مختلط:
افعال مختلط ویژگیهای فعلهای قوی و ضعیف را با هم ترکیب میکنند. آنها معمولاً در زمان گذشته و اسم مفعول تغییر مصوت ریشه دارند (مانند فعلهای قوی) اما از پایانههای فعل ضعیف (-te در گذشته ساده، -t در اسم مفعول) استفاده میکنند.
به عبارت دیگر، افعال مختلط عناصری از هر دو گروه فعلهای ضعیف و قوی را در خود جای دادهاند. مثالهایی از این افعال عبارتند از:
- bringen (آوردن): Präteritum: brachte, Partizip II: gebracht
- denken (فکر کردن): Präteritum: dachte, Partizip II: gedacht
چند فعل مختلط رایج عبارتند از: brennen, bringen, denken, kennen, nennen, rennen, senden, wenden, wissen.
افعال مُدال (dürfen, können, mögen, müssen, sollen, wollen) و فعل “wissen” (دانستن) نیز به عنوان افعال مختلط شناخته میشوند. آنها در زمان حال تغییر مصوت دارند (مانند افعال قوی) اما اشکال گذشتهی ضعیف (-te) میگیرند.
ویژگی | افعال قوی | افعال ضعیف | افعال مختلط |
تشکیل زمان گذشته | Ablaut (تغییر مصوت) | پسوند دندانی (-te) | Ablaut + پسوند دندانی (-te) |
پایان اسم مفعول | -en (اغلب با ge-) | -t (با ge-) | -t (با ge-) |
تغییر مصوت زمان حال (2/3 شخص مفرد) | اغلب دارد | ندارد | برخی دارند (مانند مُدالها) |
نتیجهگیری
فعلهای قوی از پایههای اصلی گرامر آلمانی هستند و برای تسلط بر این زبان ضروریاند. ویژگی آنها تغییر مصوت ریشه در زمانهای مختلف، بهویژه گذشته است. گرچه حفظ اشکال آنها ممکن است چالشبرانگیز باشد، درک Ablaut، الگوها و تمرین به تسلط کمک میکند. مطالعهی ریشهی تاریخی آنها در زبان نیاهندواروپایی به درک ساختار آلمانی و ارتباط آن با دیگر زبانها کمک میکند. با استفاده از منابع و روشهای یادگیری مؤثر، زبانآموزان میتوانند با اطمینان بیشتری از این افعال در گفتار و نوشتار استفاده کرده و سطح زبان خود را ارتقا دهند.