ساختار جملات مفعولی در زبان آلمانی

ببینید زبان‌آموزان عزیز، توی زبان آلمانی، کلمات (بخصوص اسم‌ها و ضمایر و کلماتی که با آن‌ها می‌آیند) مثل بازیگرهای یک جمله می‌مانند که بسته به نقشی که توی اون جمله دارند (مثلاً فاعل هستند، مفعول مستقیم هستند، مفعول غیرمستقیم هستند، یا مالکیت را نشان می‌دهند)، یه جورایی “لباس”های مختلفی می‌پوشند. به این “لباس”های گرامری می‌گویند “حالت” (Kasus).

زبان آلمانی چهار “لباس” یا حالت اصلی دارد که باید با آن‌ها آشنا شویم. امروز می‌خواهیم با یکی از مهم‌ترین و پرکاربردترین آن‌ها، یعنی حالت مفعولی یا آکوزاتیو (Akkusativ) شروع کنیم.

آکوزاتیو: حالت مفعول مستقیم

حالت آکوزاتیو برای نشان دادن مفعول مستقیم در جمله به کار می‌رود. تصور کنید یک بازیگر اصلی (فاعل) توی جمله داریم که داره یک کاری (فعل) انجام می‌دهد، و یک چیزی یا یک کسی هم دارد اثر اون کار را دریافت می‌کند.

• اون بازیگری که کار را انجام می‌دهد (فاعل جمله)، همیشه یک “لباس” خاص می‌پوشد که بهش می‌گویند “حالت فاعلی” (Nominativ). این حالت پایه‌ی اسم است.
• حالا، اون چیزی یا کسی که کارِ بازیگر (فعل) روی آن انجام می‌شود (یعنی اون دریافت‌کننده یا هدف مستقیم فعل)، یک “لباس” دیگه می‌پوشد که همون “حالت مفعولی” یا “آکوزاتیو” (Akkusativ) هست.

به عبارت ساده‌تر و برای اینکه مفعول مستقیم (آکوزاتیو) را توی جمله پیدا کنیم، کافیه از فعل سوال بپرسیم: “چه کسی را؟” (اگه طرف انسان یا موجود زنده باشه و مفعول مستقیم انسان باشه) یا “چه چیزی را؟” (اگه شیء باشه و مفعول مستقیم شیء باشه). جواب این سوال‌ها، همون مفعول مستقیم ماست که در حالت آکوزاتیو قرار می‌گیرد.

مثلاً بیایید به این جمله فارسی نگاه کنیم و آن را در قالب آلمانی تصور کنیم: “مرد سگ را نوازش می‌کند”.

• مرد (Der Mann) فاعله، چون داره کار نوازش رو انجام می‌ده. “لباسش” هم “حالت فاعلی” (Nominativ) هست.
• سگ را (den Hund) مفعول مستقیمه، چون کار نوازش روی اون انجام می‌شه (نوازش می‌شود). “لباسش” هم همون “حالت مفعولی” یا “آکوزاتیو” هست. اگر از فعل “نوازش می‌کند” بپرسیم “چه چیزی را؟”، جواب “سگ را” است.

دیگر حالت‌های دستوری در آلمانی

زبان آلمانی علاوه بر این حالت مفعولی (آکوزاتیو)، سه تا “لباس” یا حالت دیگه هم داره که باید باهاشون آشنا بشیم و در ادامه بهشون خواهیم پرداخت:

• حالت فاعلی (Nominativ): همونطور که گفتیم، برای نشان دادن کسی یا چیزی که کار را انجام می‌دهد (فاعل جمله). این حالت پایه‌ی اسم و حرف تعریف است.
• حالت داتیو (Dativ): معمولاً برای نشان دادن کسی یا چیزی که یک چیزی بهش داده می‌شود یا یک کار به نفعش انجام می‌شود (یه جورایی مثل مفعول غیرمستقیم در فارسی، اما کاربردش کمی وسیع‌تر است و با حروف اضافه خاصی هم می‌آید).
• حالت گنیتیو (Genitiv): برای نشان دادن اینکه یک چیزی مال چه کسی است یا به چه چیزی مربوط است (حالت مالکی یا وابستگی).

یاد گرفتن این “لباس”ها یا حالت‌های مختلف اسم در آلمانی فوق‌العاده مهمه و کلید ساخت جملات صحیح است. مخصوصاً حالت مفعولی (آکوزاتیو) که بعد از یاد گرفتن حالت فاعلی (Nominativ)، خیلی به کار می‌آید و کمک می‌کند جمله‌های ساده و حتی پیچیده‌تر را درست و از نظر گرامری صحیح بسازید و بفهمید. تسلط بر این حالت‌ها قدم بزرگی در مسیر روان شدن در آلمانی است.

شناسایی مفعول مستقیم

برای اینکه بفهمیم کدام کلمه یا گروه کلمه توی جمله آلمانی نقش مفعول مستقیم را بازی می‌کند و در حالت آکوزاتیو قرار گرفته، چند تا راه و ترفند مفید و قابل اتکا داریم:

۱. روش اول: پرسیدن سوال از فعل (مهمترین راه!)

ساده‌ترین و مطمئن‌ترین راه این است که از فعل جمله سوال بپرسیم:

• “چه کسی را؟” (Wen؟) اگر مفعول مستقیم یک انسان یا موجود زنده باشد.
• “چه چیزی را؟” (Was؟) اگر مفعول مستقیم یک شیء یا مفهوم باشد.

اگر جواب این سوال در جمله باشد، آن جواب، همون مفعول مستقیم ماست و در “حالت مفعولی” (آکوزاتیو) قرار گرفته.

• مثال: “من سگ را می‌بینم.” (Ich sehe den Hund)
  • از فعل “می‌بینم” می‌پرسیم: “چه چیزی را می‌بینم؟” (Was sehe ich؟)
  • جواب: “سگ را” (den Hund). پس “den Hund” مفعول مستقیمه و در آکوزاتیو است.
• مثال: “من دوستم را ملاقات می‌کنم.” (Ich treffe meinen Freund)
  • از فعل “ملاقات می‌کنم” می‌پرسیم: “چه کسی را ملاقات می‌کنم؟” (Wen treffe ich؟)
  • جواب: “دوستم را” (meinen Freund). پس “meinen Freund” مفعول مستقیمه و در آکوزاتیو است.

۲. روش دوم: دقت به حروف اضافه آکوزاتیو

یک سری حروف اضافه خاص توی زبان آلمانی هستند که همیشه و بدون استثنا، کلمه‌ای که بعد از آن‌ها می‌آید، باید “لباس مفعولی” یا آکوزاتیو پوشیده باشد. شناختن این حروف اضافه (که تعدادشان محدود است) یکی از راه‌های مهم برای شناسایی کلمه‌ای در حالت آکوزاتیو است، حتی اگر مستقیماً مفعول فعل نباشد. (بعداً در یک بخش جداگانه بیشتر در مورد این حروف اضافه صحبت می‌کنیم و لیست آن‌ها را ارائه می‌دهیم.)

۳. روش سوم: شناختن فعل‌های متعدی (Transitive Verbs)

بعضی از فعل‌ها توی آلمانی از نظر معنایی برای اینکه معنی‌شان کامل بشه، حتماً به یک مفعول مستقیم نیاز دارند؛ یعنی باید کارشان روی یک چیزی یا کسی انجام شود. به این فعل‌ها می‌گویند فعل‌های “متعدی” (Transitive). اگر این فعل‌های پرکاربرد را بشناسیم، می‌دانیم که کلمه‌ای که بعد از آن‌ها به عنوان مفعول می‌آید، احتمال خیلی زیاد مفعول مستقیم است و در حالت آکوزاتیو قرار می‌گیرد.

• مثال‌هایی از این فعل‌های متعدی رایج:
  • finden (یافتن)
  • besuchen (بازدید کردن)
  • besitzen (داشتن)
  • essen (خوردن)
  • trinken (نوشیدن)
  • sehen (دیدن) و غیره…
• مثال در جمله: “من راه را پیدا می‌کنم.” (Ich finde den Weg)
  • فعل “finden” یک فعل متعدی است و به مفعول مستقیم نیاز دارد. “den Weg” مفعول مستقیم جمله است و در حالت آکوزاتیو قرار گرفته.

۴. روش چهارم: توجه به تغییر حرف تعریف (نشانه‌ی دیداری بسیار مهم)

یکی از بارزترین و مهم‌ترین نشانه‌های دیداری برای تشخیص “حالت مفعولی”، تغییر کردن شکل حرف تعریف اسم، به خصوص برای اسم‌های مفرد مذکر است. این تغییر مثل یک علامت هشدار عمل می‌کند!

• اگر اسم مفرد مذکر باشد:
  • توی حالت فاعلی (Nominativ) حرف تعریفش می‌شود: der
  • توی حالت مفعولی (آکوزاتیو) حرف تعریفش عوض می‌شود و می‌شود: den
• اما برای اسم‌های مفرد مؤنث (die)، اسم‌های مفرد خنثی (das) و اسم‌ها در حالت جمع (die)، حرف تعریف توی حالت مفعولی هیچ تغییری نمی‌کند و همان شکل فاعلی‌اش را حفظ می‌کند. این یعنی از روی حرف تعریف این اسم‌ها نمی‌توانید تشخیص دهید که در آکوزاتیو هستند یا فاعلی، مگر اینکه از روش‌های دیگر (مثل سوال پرسیدن یا شناخت فعل) استفاده کنید.
• همین اتفاق برای حرف تعریف نکره هم می‌افتد:
  • مفرد مذکر: ein (فاعلی) می‌شود einen (مفعولی).
  • برای اسم‌های مفرد مؤنث (eine)، اسم‌های مفرد خنثی (ein) و اسم‌ها در حالت جمع (که حرف تعریف نکره ندارند)، شکل حرف تعریف هیچ تغییری نمی‌کند.

یادگیری این چهار روش به شما کمک می‌کند تا با اطمینان بیشتری مفعول مستقیم را در جملات آلمانی شناسایی کرده و بفهمید کدام اسم یا گروه کلمه در حالت آکوزاتیو قرار گرفته است. روش پرسیدن سوال و توجه به تغییر حرف تعریف برای اسم‌های مذکر از همه کاربردی‌تر هستند.

جدول تغییرات حروف تعریف:

علاوه بر حروف تعریف، ضمایر شخصی نیز در حالت مفعولی تغییر شکل می‌دهند. این تغییرات به شرح زیر است:

شناخت این تغییرات در حروف تعریف و ضمایر شخصی به زبان‌آموزان کمک می‌کند تا مفعول مستقیم را به درستی در جملات آلمانی تشخیص دهند.

حروف اضافه آلمانی که همیشه حالت مفعولی (آکوزاتیو) می‌گیرند

یه سری حروف اضافه توی زبان آلمانی هستن که خیلی قاطع و “زورگو”اَن! هر اسم، ضمیر یا گروه کلمه‌ای که بعد از این حروف اضافه بیاد، بدون چون و چرا مجبور میشه “لباس مفعولی” یا حالت آکوزاتیو رو بپوشه، هیچ راه در رویی هم نداره! یاد گرفتن این حروف اضافه خیلی مهمه و کار ما رو برای استفاده درست از حالت مفعولی بعد از آن‌ها راحت می‌کنه.

این‌ها رایج‌ترین و پرکاربردترین حروف اضافه‌ای هستن که همیشه حالت مفعولی میارن. این لیست رو خوب به خاطر بسپارید:

• durch (به معنی: از میان، از طریق):
  • مثال: Der Zug fährt durch den Tunnel. (قطار از میان تونل عبور می‌کند.)
• für (به معنی: برای):
  • مثال: Das Geschenk است für meine Mutter. (این هدیه برای مادرم است.)
• gegen (به معنی: علیه، برعکس، به طرف برخورد با چیزی):
  • مثال: Wir spielen gegen die beste Mannschaft. (ما علیه بهترین تیم بازی می‌کنیم.)
• ohne (به معنی: بدون):
  • مثال: Sie geht ohne ihren Freund. (او بدون دوست پسرش می‌رود.)
• um (به معنی: دورِ چیزی، یا برای بیان ساعت در زمان):
  • مثال: Die Kinder laufen um den Baum. (بچه‌ها دور درخت می‌دوند.)
  • مثال دیگر: Ich esse um 8 Uhr zu Abend. (من ساعت 8 شام می‌خورم.)
• bis (به معنی: تا یک زمان یا مکان مشخص):
  • مثال: Sie bleibt bis nächsten Montag. (او تا دوشنبه آینده می‌ماند.)
• entlang (به معنی: در امتداد – این حرف اضافه معمولاً بعد از اسم می‌آید):
  • مثال: Wir spazieren den Fluss entlang. (ما در امتداد رودخانه قدم می‌زنیم.)

حواستان باشد که هر اسمی (با حرف تعریف یا صفت اشاره و غیره) که بعد از این حروف اضافه بیاید، باید در حالت آکوزاتیو صرف شود.

یه چند تا حرف اضافه دیگه هم هستن که ممکنه حالت مفعولی بیارن، اما کمتر از لیست بالا رایج هستن:

• gegenüber (روبروی) – البته gegenüber گاهی با داتیو هم میاد، اما اینجا در دسته‌ی حروف اضافه آکوزاتیو ذکر شده.
• um…herum (اطرافِ چیزی – به صورت جدا از هم در جمله می‌آید)

و همینطور یه حرف اضافه قدیمی‌تر هم بوده به اسم wieder (به معنی: برخلاف) که ممکنه در متون قدیمی‌تر ببینید.

پس، یادگیری این لیست کوتاه از حروف اضافه‌ای که همیشه حالت آکوزاتیو می‌گیرند، یک گام مهم دیگر در تسلط شما بر این حالت دستوری است. با دیدن این حروف اضافه، مطمئن باشید که کلمه‌ی بعدی در حالت آکوزاتیو قرار می‌گیرد!

برای اینکه راحت‌تر یادتون بمونه، این حروف اضافه رو توی یه جدول خلاصه کردیم:

۲. روش دوم: دقت به حروف اضافه آکوزاتیو

یک سری حروف اضافه خاص توی زبان آلمانی هستند که همیشه و بدون استثنا، کلمه‌ای که بعد از آن‌ها می‌آید، باید “لباس مفعولی” یا آکوزاتیو پوشیده باشد. شناختن این حروف اضافه (که تعدادشان محدود است) یکی از راه‌های مهم برای شناسایی کلمه‌ای در حالت آکوزاتیو است، حتی اگر مستقیماً مفعول فعل نباشد. (بعداً در یک بخش جداگانه بیشتر در مورد این حروف اضافه صحبت می‌کنیم و لیست آن‌ها را ارائه می‌دهیم.)

۳. روش سوم: شناختن فعل‌های متعدی (Transitive Verbs)

بعضی از فعل‌ها توی آلمانی از نظر معنایی برای اینکه معنی‌شان کامل بشه، حتماً به یک مفعول مستقیم نیاز دارند؛ یعنی باید کارشان روی یک چیزی یا کسی انجام شود. به این فعل‌ها می‌گویند فعل‌های “متعدی” (Transitive). اگر این فعل‌های پرکاربرد را بشناسیم، می‌دانیم که کلمه‌ای که بعد از آن‌ها به عنوان مفعول می‌آید، احتمال خیلی زیاد مفعول مستقیم است و در حالت آکوزاتیو قرار می‌گیرد.

• مثال‌هایی از این فعل‌های متعدی رایج:
  • finden (یافتن)
  • besuchen (بازدید کردن)
  • besitzen (داشتن)
  • essen (خوردن)
  • trinken (نوشیدن)
  • sehen (دیدن) و غیره…
• مثال در جمله: “من راه را پیدا می‌کنم.” (Ich finde den Weg)
  • فعل “finden” یک فعل متعدی است و به مفعول مستقیم نیاز دارد. “den Weg” مفعول مستقیم جمله است و در حالت آکوزاتیو قرار گرفته.

۴. روش چهارم: توجه به تغییر حرف تعریف (نشانه‌ی دیداری بسیار مهم)

یکی از بارزترین و مهم‌ترین نشانه‌های دیداری برای تشخیص “حالت مفعولی”، تغییر کردن شکل حرف تعریف اسم، به خصوص برای اسم‌های مفرد مذکر است. این تغییر مثل یک علامت هشدار عمل می‌کند!

• اگر اسم مفرد مذکر باشد:
  • توی حالت فاعلی (Nominativ) حرف تعریفش می‌شود: der
  • توی حالت مفعولی (آکوزاتیو) حرف تعریفش عوض می‌شود و می‌شود: den
• اما برای اسم‌های مفرد مؤنث (die)، اسم‌های مفرد خنثی (das) و اسم‌ها در حالت جمع (die)، حرف تعریف توی حالت مفعولی هیچ تغییری نمی‌کند و همان شکل فاعلی‌اش را حفظ می‌کند. این یعنی از روی حرف تعریف این اسم‌ها نمی‌توانید تشخیص دهید که در آکوزاتیو هستند یا فاعلی، مگر اینکه از روش‌های دیگر (مثل سوال پرسیدن یا شناخت فعل) استفاده کنید.
• همین اتفاق برای حرف تعریف نکره هم می‌افتد:
  • مفرد مذکر: ein (فاعلی) می‌شود einen (مفعولی).
  • برای اسم‌های مفرد مؤنث (eine)، اسم‌های مفرد خنثی (ein) و اسم‌ها در حالت جمع (که حرف تعریف نکره ندارند)، شکل حرف تعریف هیچ تغییری نمی‌کند.

یادگیری این چهار روش به شما کمک می‌کند تا با اطمینان بیشتری مفعول مستقیم را در جملات آلمانی شناسایی کرده و بفهمید کدام اسم یا گروه کلمه در حالت آکوزاتیو قرار گرفته است. روش پرسیدن سوال و توجه به تغییر حرف تعریف برای اسم‌های مذکر از همه کاربردی‌تر هستند.

جدول تغییرات حروف تعریف:

• سوال‌های بله/خیر (Ja/Nein-Fragen): در این نوع سوال‌ها، فعل میاد اول جمله، بعدش فاعل و بقیه اجزا، از جمله مفعول مستقیم.
  • مثال: Siehst du den Film؟ (آیا تو فیلم را می‌بینی؟) (فعل – فاعل – مفعول مستقیم)
• سوال‌های با کلمه پرسشی (W-Fragen): در این نوع سوال‌ها، کلمه پرسشی (مثل Wer, Was, Wo, Wann, Warum, Wen, Wem, Wie و غیره) اول میاد، بعدش بلافاصله فعل، بعد فاعل و بقیه اجزا، از جمله مفعول مستقیم.
  • مثال: Was siehst du؟ (چه چیزی می‌بینی؟) (کلمه پرسشی – فعل – فاعل)
  • مثال دیگر: Wen siehst du؟ (چه کسی را می‌بینی؟) (کلمه پرسشی – فعل – فاعل)

خلاصه اینکه، توی جمله‌های آلمانی که مفعول مستقیم دارن (و همینطور بیشتر جمله‌های اصلی خبری)، فعل همیشه جایگاه دوم رو داره و مفعول مستقیم معمولاً بعد از فعل و فاعل میاد. ولی این ترتیب دقیق فاعل و اجزای دیگه می‌تونه برای تأکید یا توی انواع مختلف جمله‌ها (خبری، سوالی) تغییر کنه. وقتی هم هم مفعول داتیو و هم آکوزاتیو داریم، معمولاً داتیو قبل از آکوزاتیو میاد، مگر اینکه آکوزاتیو خودش ضمیر باشه که در این صورت ضمیر آکوزاتیو معمولاً جلوتر قرار می‌گیره. تسلط بر این الگوها به ساخت جملات آلمانی درست و طبیعی کمک زیادی می‌کنه.

مثال‌های متنوع از جملات آلمانی با مفعول

برای درک بهتر کاربرد حالت مفعولی، در زیر مثال‌های متنوعی از جملات آلمانی با مفعول مستقیم، شامل جملات ساده و پیچیده، ارائه شده است:

جملات ساده:

• Der Lehrer liest ein Buch. (معلم یک کتاب می‌خواند.) (مذکر مفرد – حرف تعریف نامعین)
• Die Frau trinkt eine Tasse Kaffee. (زن یک فنجان قهوه می‌نوشد.) (مؤنث مفرد – حرف تعریف نامعین)
• Das Kind spielt ein Spiel. (بچه یک بازی می‌کند.) (خنثی مفرد – حرف تعریف نامعین)
• Die Kinder essen Kekse. (بچه‌ها کلوچه می‌خورند.) (جمع – بدون حرف تعریف نامعین)
• Ich sehe den Mond. (من ماه را می‌بینم.) (مذکر مفرد – حرف تعریف معین)
• Sie kennt die Antwort. (او جواب را می‌داند.) (مؤنث مفرد – حرف تعریف معین)
• Er hat das Geld. (او پول را دارد.) (خنثی مفرد – حرف تعریف معین)
• Wir besuchen die Museen. (ما از موزه‌ها بازدید می‌کنیم.) (جمع – حرف تعریف معین)
• Du liebst mich. (تو مرا دوست داری.) (ضمیر شخصی)
• Er hilft ihr. (او به او کمک می‌کند.) (ضمیر شخصی – توجه: helfen فعل داتیو است، این مثال برای نشان دادن ضمیر مفعولی استفاده شده است.)
• Sie fragt ihn. (او از او می‌پرسد.) (ضمیر شخصی)

جملات با حروف اضافه مفعولی:

• Der Hund läuft durch den Park. (سگ از میان پارک می‌دود.)
• Das Geschenk است für dich. (این هدیه برای تو است.)
• Wir sind gegen den Krieg. (ما مخالف جنگ هستیم.)
• Sie geht ohne ihren Regenschirm. (او بدون چترش می‌رود.)
• Er geht um das Haus. (او دور خانه می‌رود.)
• Bis nächsten Freitag habe ich Zeit. (تا جمعه آینده وقت دارم.
• Wir fahren den Fluss entlang. (ما در امتداد رودخانه رانندگی می‌کنیم.)

جملات پیچیده:

• Ich weiß، dass er das Buch gelesen hat. (من می‌دانم که او کتاب را خوانده است.) (جمله پیرو با فعل در آخر)
• Obwohl sie müde war، besuchte sie ihre Freunde. (اگرچه او خسته بود، از دوستانش بازدید کرد.) (جمله پیرو با حرف ربط)
• Er fragte mich، ob ich den Film gesehen hätte. (او از من پرسید که آیا من فیلم را دیده بودم.) (جمله پیرو سوالی)
• Die Frau، die ich gestern getroffen habe، است sehr nett. (زنی که دیروز ملاقات کردم، خیلی مهربان است.) (جمله موصولی)
• Weil es regnete، nahm er einen Regenschirm mit. (چون باران می‌بارید، او یک چتر با خود برد.) (جمله پیرو سببی)

این مثال‌ها نشان می‌دهند که حالت مفعولی در ساخت انواع مختلف جملات آلمانی نقش اساسی ایفا می‌کند و با افعال، حروف اضافه و ساختارهای گوناگون به کار می‌رود.

تفاوت بین حالت مفعولی (Akkusativ) و حالت داتیو (Dativ)

یکی از قسمت‌هایی که برای کسانی که دارند آلمانی یاد می‌گیرند، به‌خصوص در ابتدا، می‌تواند کمی گیج‌کننده باشد، همین فرق گذاشتن بین “حالت مفعولی” (آکوزاتیو) و “حالت داتیو” است. درست است که هر دوی این‌ها برای نشان دادن نوعی “مفعول” در جمله به کار می‌روند، ولی نقش و کاربردشان در جمله فرق اساسی دارد.

• حالت مفعولی (آکوزاتیو): همانطور که یاد گرفتیم، بیشتر برای نشان دادن مفعول مستقیم استفاده می‌شود. مفعول مستقیم آن کسی یا چیزی است که کارِ فعل مستقیماً روی آن انجام می‌شود و جواب سوال‌های “چه کسی را؟” (Wen؟) یا “چه چیزی را؟” (Was؟) را می‌دهد. فکر کنید کار فعل مثل پرتاب یک توپ است که مستقیماً به مفعول آکوزاتیو برخورد می‌کند.
• در مقابل، حالت داتیو (Dativ): معمولاً برای نشان دادن مفعول غیرمستقیم به کار می‌رود. مفعول غیرمستقیم آن کسی یا چیزی است که به طور غیرمستقیم از کارِ فعل سود می‌برد، یا آن را دریافت می‌کند (مثلاً چیزی به او داده می‌شود) و جواب سوال “به چه کسی؟” یا “برای چه کسی؟” (Wem؟) را می‌دهد. در مثال توپ، مفعول داتیو کسی است که توپ به او داده می‌شود یا پرتاب برای او انجام می‌شود.

برای اینکه این فرق مهم را بهتر بفهمیم و ببینیم چطور در یک جمله ظاهر می‌شود، به این مثال کلیدی دقت کنید:

“Ich gebe dem Mann den Apfel.” (من سیب را به مرد می‌دهم.)

توی این جمله:

• “den Apfel” مفعول مستقیم است و در “حالت مفعولی” (آکوزاتیو) قرار دارد، چون عمل “دادن” مستقیماً روی آن انجام می‌شود (چه چیزی را می‌دهم؟ سیب را). حرف تعریف مذکر مفرد “der” هم در حالت مفعولی شده “den”، که خودش نشانه‌ی آکوزاتیو است.
• “dem Mann” مفعول غیرمستقیم است و در “حالت داتیو” (Dativ) قرار دارد، چون او کسی است که سیب را دریافت می‌کند (به چه کسی می‌دهم؟ به مرد). شکل حرف تعریف مذکر مفرد “der” در حالت داتیو شده “dem”.

فعل‌ها و حروف اضافه‌ای که مخصوصاً حالت داتیو می‌خواهند:

علاوه بر نقش مفعول غیرمستقیم که معمولاً در حالت داتیو می‌آید، یک سری فعل‌ها و حروف اضافه هم هستند که همیشه کلمه‌ی بعد از خودشان را در حالت داتیو قرار می‌دهند.

• فعل‌هایی که معمولاً مفعول داتیو می‌گیرند: تعداد این فعل‌ها کمتر از فعل‌های متعدی (آکوزاتیو) است و حفظ کردنشان کمک بزرگی است. مثال‌هایی از این فعل‌های رایج عبارتند از:
  • helfen (کمک کردن – کمک به چه کسی؟)
  • gefallen (خوش آمدن – خوش آمدن به چه کسی؟)
  • danken (تشکر کردن – تشکر از چه کسی / به چه کسی؟)
  • و غیره… (مفعول این فعل‌ها همیشه داتیو است).
• حروف اضافه‌ای که همیشه حالت داتیو می‌گیرند: این‌ها هم حروف اضافه “زورگو”یی هستند که همیشه کلمه‌ی بعدشان داتیو می‌آید. حفظ کردن این لیست هم بسیار مهم است:
  • aus (از – مبدأ)
  • mit (با – همراهی، وسیله)
  • nach (بعد از زمان/مکان، به سمت کشور/شهر)
  • seit (از – شروع زمان در گذشته تا حال)
  • von (از – مالکیت، مبدأ، درباره‌ی)
  • zu (به سمت شخص یا مکان، برای هدف)

درک تفاوت نقش بین مفعول مستقیم (آکوزاتیو) و غیرمستقیم (داتیو) و شناختن فعل‌ها و حروف اضافه‌ای که هر یک را می‌خواهند، کلید اصلی برای تسلط بر این دو حالت دستوری مهم در زبان آلمانی است.

برای اینکه فرق بین این دو حالت رو بهتر بفهمید، این جدول تغییرات حروف تعریف و ضمایر شخصی رو توی حالت مفعولی و داتیو نشون می‌ده:

توجه به این تغییرات در حروف تعریف و ضمایر شخصی، همچنین درک نقش‌های دستوری مفعول مستقیم و غیرمستقیم، به زبان‌آموزان کمک می‌کند تا بین حالت مفعولی و داتیو در زبان آلمانی تمایز قائل شوند و از آن‌ها به درستی استفاده کنند. به خاطر سپردن افعال و حروف اضافه‌ای که هر یک از این حالات را می‌طلبند نیز در این راستا بسیار مفید خواهد بود.

موارد خاص یا استثنائات در استفاده از حالت مفعولی